W dniu 30 stycznia 2016 r. zakończyło się 9. posiedzenie Senatu RP. Izba bez poprawek przyjęła ustawę o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw, której projekt przygotowali posłowie. Ma ona na celu dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 30 lipca 2014 r. Trybunał orzekł, że niekonstytucyjne są niektóre podstawy prawne kontroli operacyjnej, jak również brak niezależnej kontroli pobierania danych telekomunikacyjnych przez służby, brak zasad niszczenia podsłuchów osób zaufania publicznego np. adwokatów czy dziennikarzy oraz brak obowiązku niszczenia zgromadzonych danych nieprzydatnych. TK nakazał także określić maksymalny czas trwania czynności operacyjnych wobec jednostki, która w rozsądnym czasie po ich zakończeniu powinna być o nich informowana. Nowelizacja doprecyzowuje zasady stosowania kontroli operacyjnej przez służby mundurowe, czyli Policję, organy kontroli skarbowej, Straż Graniczną, Żandarmerię Wojskową, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego, Centralne Biuro Antykorupcyjne i Służbę Celną. Określa ona środki i metody, za pomocą których będzie możliwe prowadzenie w sposób niejawny kontroli operacyjnej, podejmowanej przez te służby w celu zapobieżenia, wykrycia i ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów poważnych przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, wymienionych w ustawie. Kontrola operacyjna ma polegać na podsłuchu, podglądzie osób w "pomieszczeniach, środkach transportu lub miejscach innych niż publiczne", kontroli korespondencji (w tym elektronicznej), kontroli przesyłek, uzyskiwaniu danych z "informatycznych nośników danych, telekomunikacyjnych urządzeń końcowych, systemów informatycznych i teleinformatycznych". Będzie ona tak jak dotychczas zarządzana przez sąd okręgowy na wniosek danej służby. Zgodnie z ustawą, kontrola operacyjna będzie mogła być prowadzona maksymalnie przez 18 miesięcy (nie dotyczy to kontrwywiadu). Ustawa porządkuje też katalog danych, które będą mogły być pozyskiwane przez służby w celu zapobiegania lub wykrywania przestępstw albo w celu ratowania życia lub zdrowia ludzkiego bądź wsparcia działań poszukiwawczych lub ratowniczych. Działania takie będą możliwe w odniesieniu do niestanowiących treści danych telekomunikacyjnych (np. właściciela telefonu, wykazu połączeń, lokalizacji telefonu, numeru IP komputera), pocztowych i internetowych (np. adresów odwiedzanych stron, wpisów w wyszukiwarkach, adresów poczty elektronicznej). Ponadto ustawa określa procedury weryfikacji i niszczenia danych zbędnych dla prowadzonego postępowania – mają one podlegać niezwłocznemu komisyjnemu i protokolarnemu zniszczeniu. Ustawa określa też zasady postępowania z materiałami, które mogą zawierać informacje objęte tajemnicą zawodową. Dane zawierające tajemnice obrończe i spowiedzi będą natychmiast niszczone. W przypadku danych stanowiących inne tajemnice zawodowe, m.in. lekarską, dziennikarską i statystyczną, o ich wykorzystaniu lub zniszczeniu ma decydować sąd, kierując się dobrem wymiaru sprawiedliwości oraz tym, czy dana okoliczność może być ustalona na podstawie innego dowodu. Od zgody sądu na wykorzystanie w postępowaniu tajemnicy osoba, której ona dotyczy, nie będzie się mogła odwołać. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni, operatorzy pocztowi oraz firmy świadczące usługi drogą elektroniczną będą zobowiązani do zapewnienia na własny koszt warunków technicznych i organizacyjnych umożliwiających prowadzenie kontroli, czyli stworzą dostęp on-line przez tzw. bezpieczne łącze internetowe. W przypadku mikro i małych przedsiębiorców świadczących usługi drogą elektroniczną, obowiązek ten będzie ograniczony do możliwości wynikających z ich infrastruktury. Nie będą oni musieli zapewniać na własny koszt urządzeń pozwalających służbom na dostęp do informacji. Właściwy sąd okręgowy będzie miał prawo do kontroli post factum pozyskiwania przez służby danych telekomunikacyjnych, pocztowych i internetowych. Uprawnione organy raz na pół roku będą przekazywały do sądu odpowiednie sprawozdania. Sąd będzie mógł zapoznać się z materiałami uzasadniającymi udostępnienie danych. Nowelizacja nakłada na ministra sprawiedliwości obowiązek przedstawiania Sejmowi i Senatowi corocznej informacji na temat przetwarzania danych oraz wyników przeprowadzonych kontroli. Ma ona wejść w życie 7 lutego 2016 r.

Senatorowie uchwalili bez poprawek ustawę o jednorazowym dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo nauczycielskie świadczenia kompensacyjne w 2016 r., powstałą na bazie projektów poselskich. Zakłada ona, że w marcu br. emeryci i renciści, którym przysługują świadczenia z powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego, z ubezpieczenia rolników, a także z systemu zaopatrzenia, które nie przekraczają 2000 zł miesięcznie, otrzymają jednorazowy dodatek pieniężny. Kwota dodatku będzie uzależniona od wysokości świadczeń przysługujących w dniu 29 lutego br. Osoby, których emerytury i renty w tym dniu nie przekroczą 900 zł, otrzymają dodatek w wysokości 400 zł. Przy świadczeniach powyżej 900 zł i nieprzekraczających 1100 zł będzie przysługiwać dodatek w wysokości 300 zł, przy świadczeniach powyżej 1100 zł i nie więcej niż 1500 zł – 200 zł, a przy świadczeniach wyższych niż 1500 zł i nieprzekraczających 2000 zł – 50 zł. W razie zbiegu prawa do świadczeń oraz w przypadku, gdy do renty rodzinnej uprawniona jest więcej niż jedna osoba, będzie przysługiwać jeden dodatek. Ustawa przewiduje też, że jednorazowy dodatek pieniężny będzie wolny od podatku dochodowego oraz że nie będą od niego odprowadzane składki na ubezpieczenie zdrowotne. Z tej kwoty nie będzie się też dokonywać potrąceń i egzekucji. Jednorazowy dodatek ma być uzupełnieniem tegorocznej waloryzacji zakładającej bardzo niewielkie podwyższenie świadczeń. Z dofinansowania ma skorzystać ok. 6,5 mln osób. Wydatki na ten cel nie przekroczą 1 mld 410 mln zł. Ustawa ma wejść w życie 1 marca.

Także bez poprawek Izba przyjęła ustawę o zmianie ustawy – Kodeks karny. Był to projekt poselski. Nowelizacja modyfikuje zasady przedawnienia karalności przestępstw, wydłużając do dziesięciu lat okresy przedawniania wszystkich przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego. W myśl aktualnie obowiązujących przepisów, w zależności od rodzaju przestępstwa, podstawowe terminy przedawnienia wynoszą od pięciu do 30 lat. Jeżeli w okresie przedawnienia zostało wszczęte postępowanie przeciwko danej osobie, ustalono sprawcę i postawiono zarzuty, wtedy do terminu przedawnienia doliczane jest jeszcze pięć lat bez względu na ciężar przestępstwa. Przed 1 lipca 2015 r. Kodeks karny stanowił, że jeżeli w tych okresach wszczęto postępowanie przeciwko osobie, to termin przedawnienia wydłużał się o dziesięć lat - gdy chodziło o zbrodnię lub występek zagrożony karą przekraczającą pięć lat więzienia, oraz o pięć lat - w pozostałych przypadkach. Od 1 lipca 2015 r. Kodeks karny stanowi, że termin tego dodatkowego przedawnienia jest jeden - wynosi pięć lat. Nowelizacja wydłuża ten dodatkowy okres przedawnienia do dziesięciu lat w przypadku wszystkich przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego. Dodatkowy okres przedawnienia będzie liczony już od wszczęcia postępowania w sprawie w okresie przedawnienia karalności, a nie dopiero od postawienia zarzutów konkretnej osobie. Natomiast pięć lat będzie doliczane do okresu przedawnienia przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego np. zniesławienia, zniewagi i naruszenia nietykalności cielesnej. Nowe przepisy mają objąć też czyny popełnione przed wejściem w życie nowelizacji, chyba że termin przedawnienia już upłynął.

Senat przeprowadził drugie czytanie i przyjął uchwałę Annus Domini MMXVI Rokiem Jubileuszu 1050-lecia Chrztu Polski, której projekt został wniesiony przez grupę senatorów. W uchwale Senat ustanowił rok 2016 Rokiem Jubileuszu 1050-lecia Chrztu Polski. Izba składa w ten sposób hołd pierwszemu historycznemu władcy Polski Mieszkowi I, którego decyzja o przyjęciu chrztu w obrządku zachodnim w roku 966 miała fundamentalne znaczenie dla dziejów Narodu i Państwa. „Wypływający z chrześcijańskiej wiary system wartości stał się od tej pory i pozostaje do dziś fundamentem – ważnym punktem odniesienia w wyborach Polaków, aktywnych w służbie Narodu i Państwa" – czytamy w uchwale. Senat zaapelował do wszystkich instytucji i obywateli o włączenie się w obchody Jubileuszu 1050-lecia Chrztu.

Senat uchwalił bez poprawek ustawę Prawo o prokuraturze, wywodzącą się z projektu poselskiego. Zastępuje ona ustawę z 1985 r., która w ocenie wnioskodawców nie spełnia potrzeb nowoczesnego państwa prawa oraz wyzwań związanych z rozwojem technologii i przestępczości, w szczególności o charakterze terrorystycznym i zorganizowanej przestępczości finansowo-gospodarczej. Zgodnie z ustawą, połączone zostanie stanowisko Prokuratora Generalnego oraz Ministra Sprawiedliwości. Prokuratorem Generalnym, a tym samym szefem resortu sprawiedliwości, będzie mogła zostać osoba mająca obywatelstwo polskie, korzystająca z pełni praw, niekarana, nieskazitelnego charakteru oraz mająca ukończone studia prawnicze. Minister-prokurator generalny uzyska więcej praw - prawo bezpośredniego kierowania prokuraturą, wydawania zarządzeń, wytycznych i poleceń. PG może też zwrócić się do odpowiednich służb o przeprowadzenie czynności operacyjno-rozpoznawczych, jeżeli są w związku z toczącym się śledztwem. PG mógłby też "w szczególnie uzasadnionych wypadkach" znosić klauzule tajności nałożone przez inne instytucje (obecnie tylko wytwórca tajnego materiału może uchylić klauzulę, którą nałożył). W miejsce Prokuratury Generalnej zostanie powołana Prokuratura Krajowa; w miejsce prokuratur apelacyjnych - prokuratury regionalne. W Prokuraturze Krajowej będą prowadzone śledztwa w sprawach "o obszernym materiale dowodowym, a także zawiłych pod względem faktycznym lub prawnym" - niezależnie od ich właściwości miejscowej i rzeczowej, o czym będzie decydował Prokurator Generalny. Na poziomie PK funkcjonować też ma Wydział Spraw Wewnętrznych, którego zadaniem będzie prowadzenie postępowań przygotowawczych w sprawach "najpoważniejszych czynów przestępnych popełnionych przez sędziów, prokuratorów i asesorów". Zadaniem Prokuratur Regionalnych będzie ściganie najpoważniejszych przestępstw finansowych oraz skarbowych. W prokuraturach okręgowych prowadzone będą postępowania przygotowawcze w sprawach o poważne przestępstwa kryminalne, finansowe i skarbowe. Jeden z przepisów przejściowych stanowi, że z dniem wejścia ustawy w życie wygasną kadencje prokuratorów powołanych do pełnienia funkcji w jednostkach prokuratury powszechnej. Ustawa przewiduje ponadto likwidację odrębnej prokuratury wojskowej przez włączenie jej w struktury prokuratury powszechnej. Ma ona zachować prawną odrębność poprzez m.in. utworzenie stanowiska Zastępcy Prokuratora Generalnego do Spraw Wojskowych, na poziomie Prokuratury Krajowej – Departamentu do Spraw Wojskowych, a na poziomie prokuratur okręgowych i rejonowych – odpowiednio wydziałów i działów do spraw wojskowych. Ustawa znosi też obowiązującą obecnie kadencyjność funkcji kierowniczych w prokuraturze. Obecną Krajową Radę Prokuratury zastąpi - złożona wyłącznie z prokuratorów - Krajowa Rada Prokuratorów przy PG. Prokuratorskie postępowania dyscyplinarne mają stać się jawne. Jawne mają być też prokuratorskie oświadczenia majątkowe. Bez zmian zostaje odrębny pion prokuratury w ramach IPN.

Także bez poprawek została uchwalona ustawa – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze, której projekt przygotowali posłowie. Stwarza ona podstawy prawne do wprowadzenia w życie zmian dotyczących prokuratury. Zgodnie z tą ustawą, nowe Prawo o prokuraturze ma wejść w życie 4 marca 2016 r., z nielicznymi wyjątkami, dotyczącymi głównie przepisów regulujących status prokuratorów wojskowych, które będą obowiązywać od 4 kwietnia br. Ustawa zmienia też przepisy m.in. Kodeksu postępowania karnego, ustawy o pracownikach sądów i prokuratury oraz ustawy o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych.

Senatorowie uchwalili bez poprawek ustawę o zmianie ustawy o kontroli niektórych inwestycji. Był to projekt poselski. Nowelizacja poszerza katalog spółek o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa narodowego i porządku publicznego, które powinny być chronione przed wrogim przejęciem, o firmy zajmujące się przesyłem gazu, wydobyciem i przerobem rud metali wykorzystywanych w produkcji materiałów wybuchowych, broni i amunicji oraz wyrobów i technologii o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, a także produkujące ren. W nowelizacji poszerzone zostały także kompetencje doradcze Komitetu Konsultacyjnego oraz doprecyzowane kwestie dotyczące trybu wydawania rekomendacji przez ten organ. W określonych przypadkach Komitet będzie przedstawiał ministrowi skarbu swoje stanowisko wraz ze szczegółowym uzasadnieniem. Dotychczasowy skład komitetu będzie uzupełniony o przedstawicieli ministrów odpowiedzialnych za sprawy energii, gospodarki morskiej oraz kopalin.

Źródło: Senat RP

Foto: Katarzyna Czerwińska/Senat RP