30 listopada 2018 r., z inicjatywy Komisji Nauki, Edukacji i Sportu, w Senacie odbyła się konferencja „Harcerstwo w 100-lecie niepodległości – nasi patroni”, stanowiąca podsumowanie ogłoszonego przez Senat Roku Harcerstwa.

Jak powiedział przewodniczący komisji nauki senator Kazimierz Wiatr, w 100-lecie niepodległości Polski warto przypomnieć, że zgodnie z ideą twórcy harcerstwa Andrzeja Małkowskiego „harcerstwo to skauting plus niepodległość”, a aktywność harcerzy w ciągu tych 100 lat była widoczna w kolejnych momentach ważnych w historii naszego kraju.

Otwierając konferencję, marszałek Stanisław Karczewski podziękował harcerzom za ich pracę, pasję i zaangażowanie, wyróżniające ich spośród członków innych młodzieżowych organizacji. Jak podkreślił, dla harcerstwa charakterystyczne jest to, że uczy oddania Polsce i drugiemu człowiekowi.

Podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciech Kolarski zaznaczył, że ruch harcerski miał istotny udział w walce o niepodległą Polskę, a obchody 100-lecia jej odzyskania stanowią okazję do refleksji nad tym, co teraz znaczy niepodległość, jak wykorzystać doświadczenia pokoleń harcerzy. Minister przypomniał też, że prezydent Andrzej Duda w Narodowe Święto Niepodległości pośmiertnie odznaczył Orderem Orła Białego Olgę i Andrzeja Małkowskich w uznaniu zasług ruchu harcerskiego dla odzyskania niepodległości.

„Czuwaj” – tym zawołaniem, którego inicjatorką była jej babcia Olga, powitała zebranych harcmistrz Krystyna Małkowska-Żaba, wnuczka Olgi i Andrzeja Małkowskich. Mówiła o swoich dziadkach – twórcach harcerstwa i jego charyzmatów: służby Bogu, Polsce i bliźnim. Przypomniała historię ich życia, w którym wierni byli tym ideałom i uczynili je podstawami wychowawczymi harcerstwa. Działali m.in. w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół, w skupiającym się na wychowaniu moralnym młodego społeczeństwa polskiego stowarzyszeniu „Eleusis”, a także w niepodległościowym „Zarzewiu”. Po przetłumaczeniu na język polski podręcznika twórcy międzynarodowego skautingu Roberta Baden-Powella „Scouting for Boys” („Skauting dla chłopców”) Andrzej Małkowski postanowił stworzyć jego odpowiednik w Polsce. Za początek ruchu harcerskiego w naszym kraju przyjąć można 26 lutego 1911 r., gdy zapadła decyzja o stworzeniu skautingu na ziemiach polskich. Pierwsze 4 drużyny powołano 22 maja 1911 r. we Lwowie. Olga i Andrzej Małkowscy swoich wychowanków uczyli „jak żyć, modlić się, słuchać głosu samego Boga”. Jak zaznaczyła harcmistrz Krystyna Małkowska-Żaba, przesłaniem jej dziadków było „budować lepszą Polskę poprzez tworzenie lepszego świata”. Kierowali się tymi zasadami do śmierci – tragicznej Andrzeja (15/16 stycznia 1919 r.) i Olgi (15/16 stycznia 1979 r.) kontynuującej wspólne dzieło. Zgrani w służbie, tacy pozostali do ostatnich chwil życia.

Ks. prałat Sławomir Oder mówił o św. Janie Pawle II – nauczycielu patriotyzmu i przyjacielu harcerzy. Św. Jan Paweł II uważał, że ojczyzna jest tym samym, co ojcowizna. Tym, co nam zostało po ojcach. Ojczyzna to dobro wspólne wszystkich obywateli i ich obowiązek, budowanie wspólnego domu. Według jego definicji patriotyzm to miłość do ojczyzny, do tego, co ojczyste: historii, tradycji, języka, krajobrazów, dzieł rodaków i owoców ich geniuszu. Mówiąc o ojczyźnie w kontekście wolności, papież mówił, że może zazdrościliśmy czasem innym narodom tego, że ich wolność tak nie kosztuje. Nie pragniemy jednak takiej Polski, która by nic nie kosztowała. Według ks. Sławomira Odera takie postrzeganie służby ojczyźnie jest bliskie także harcerstwu. Św. Jan Paweł II, zwracając się do młodzieży powiedział na Jasnej Górze w 1983 r., powiedział: „Musicie od siebie wymagać, nawet gdyby inni od was nie wymagali. (...) A więc czuwajcie!”. Uważał młodych za nadzieję Kościoła i ojczyzny.

Sylwetkę bł. podharcmistrza ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego – patrona harcerstwa polskiego przedstawił jego siostrzeniec Zygmunt Jaczkowski. Jak mówił, Wicek, bo tak go nazywano, był od początku zafascynowany harcerstwem, a później, już jako kleryk i kapłan, uważał je za najlepszą metodę wychowania dzieci i młodzieży. Jak napisał: „wierzę mocno, że państwo, którego wszyscy obywatele byliby harcerzami, byłoby najpotężniejsze ze wszystkich. Harcerstwo bowiem, a polskie szczególnie, ma takie środki, pomoc, że kto przejdzie przez jego szkołę, to jest typem człowieka, jakiego nam potrzeba. Najlepsza idea harcerstwa to wychowanie młodzieży przez młodzież”. Mówił o sobie: zawsze będę harcerzem. We wrześniu 1939 r. został uwięziony i od 1940 r. przebywał w obozach koncentracyjnych w Stutthofie, Sachsenhausen i Dachau. Spieszył z pomocą najbardziej potrzebującym. W Dachau dobrowolnie zgłosił się, żeby służyć w baraku dla chorych na tyfus. Zaraził się i zmarł w lutym 1945 r. W 2003 r. bł. ks. Stefan Wincenty Frelichowski został uznany za patrona polskich harcerzy.

„Nasi patroni w roku niepodległości i nasza przyszłość w służbie Bogu, Polsce i bliźnim” – to temat wystąpień przedstawicieli organizacji harcerskich, m.in.: Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju, Związku Harcerstwa Polskiego, Skautów Europy „Zawisza” Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, a także Republikańskiego Społecznego Zjednoczenia „Harcerstwo” na Białorusi. Mówili nie tylko o swoich patronach, ale także o specyfice swoich organizacji i trudnościach, jakie napotykają podczas tej działalności.

Dr Krzysztof Duda z Instytutu Kulturoznawstwa Akademii Ignatianum w Krakowie przybliżył sylwetkę leśnika, fotografika Józefa Treszki i jego niepublikowane zdjęcia ze Lwowa i okolic oraz Karpat Wschodnich, m.in. prezentujące środowisko harcerskie.

Po konferencji, na której była obecna rodzina fotografika, można było obejrzeć wystawę „Harcerstwo lwowskie w fotografii Józefa Treszki”.

Źródło: Senat RP